Hậu quả lớn từ những sơ suất nhỏ
Chỉ một xe cần cẩu trồng cây chạm vào đường dây 500 KV đã gây mất điện toàn miền Nam và một số khu vực Campuchia. Sự cố hy hữu này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng đến kinh tế, xã hội mà còn gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng vi phạm hành lang lưới điện cao áp và mối lo ngại về việc bảo đảm an toàn đường dây 500 KV Bắc – Nam.
“Đang đêm ngủ mà có tiếng chuông điện thoại bất thường là toát mồ hôi, chỉ lo có sự cố ở đâu”- đó là tâm sự chung của những người làm nhiệm vụ quản lý vận hành lưới điện cao áp. Bởi vì, hầu hết các sự cố đều bất ngờ và hậu quả đều rất nặng nề. Điển hình là chỉ một va chạm nhẹ của ngọn cây vào đường dây 500 kV do sơ suất của lái xe mà hơn hai chục tỉnh thành rơi vào cành giao thông tê liệt, sinh hoạt đảo lộn, hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ. Nguyên nhân xảy ra trong chớp mắt nhưng ngành điện đã phải mất nửa ngày để khắc phục sự cố. Thiệt hại kinh tế thì có thể thống kê nhưng hậu quả xã hội thì không thể tính đếm được.
Theo ông Vũ Ngọc Minh - Phó TGĐ EVN NPT, sự cố gây mất điện trên diện rộng như thế này là lần đầu nhưng những sự cố quy mô nhỏ hơn trên lưới điện cao áp đã từng xảy ra không ít. Trong năm 2012, riêng lưới truyền tải 220 kV khu vực miền Bắc đã có 4 vụ sự cố gây đứt cáp ngầm hoặc gây phóng điện tại đường dây 220 kV NĐ Hải Phòng - Trạm 220 kV Đình Vũ (2 lần), đường dây 220 kV từ nhà máy NĐ Phả Lại - Trạm 220 kV Đồng Hoà, đường dây 220 kV Vĩnh Yên - Sóc Sơn, thiệt hại để khôi phục nhiều chục tỷ đồng, chưa tính đến thiệt hại do ngừng cung cấp điện.
Không chỉ bị sự cố do các phương tiện giao thông, những sự cố do các vi phạm khác cũng liên tục xảy ra. Tuyến đường dây 500 kV Sơn La - Hiệp Hòa, đoạn qua tỉnh Thái Nguyên đã xảy ra gần 10 sự cố lớn do diều mắc vào đường dây gây phóng điện dẫn đến phải cắt điện nhiều giờ để sửa chữa, gây thiệt hại mỗi vụ việc hàng trăm triệu đồng. Năm 2012, hệ thống đường dây truyền tải điện khu vực miền Trung - Tây Nguyên xảy ra 31 lần sự cố, chủ yếu do cháy rừng phòng hộ, cháy nương rẫy... Khu vực miền Nam cũng có 22 sự cố, trong đó, sự cố do vi phạm hành lang an toàn chiếm 36,4%.
Sự cố xảy ra do thú vui của “dân chơi diều” cũng là nỗi ám ảnh của “dân truyền tải”
Đi tìm nguyên nhân
Tất cả những vụ việc xảy ra nêu trên cho thấy, ý thức tự giác và sự hiểu biết về những quy định liên quan đến hành lang an toàn lưới điện của người dân còn kém. Điển hình nhất là việc thả diều, một thú vui của “dân chơi diều” nhưng cũng là nỗi ám ảnh của “dân truyền tải”. Khó là ở chỗ ngành điện không thể cấm đoán vì người dân chơi diều ngoài hành lang lưới điện. Chỉ khi chẳng may diều bị đứt dây cuốn vào lưới điện cao áp đang vận hành thì mới thấy hậu quả. Thực tế đã có nhiều tai nạn đáng tiếc xảy ra như bỏng nặng hoặc tử vong cho người chơi diều, kèm theo đó là sự cố phóng điện trên lưới gây thiệt hại không nhỏ về kinh tế.
Bên cạnh đó, những công trình xây dựng trong hành lang an toàn lưới điện vẫn diễn ra ở nhiều nơi. Mặc dù ngành điện đã thực hiện rất nhiều giải pháp để bảo vệ hành lang nhưng không xuể. Nguyên nhân chủ yếu là chế tài xử lý còn bất cập. Nhiều địa phương vào cuộc chưa thật nhiệt tình vì coi đây là trách nhiệm của ngành điện. Trong khi đó, với vai trò doanh nghiệp, ngành điện có nhiệm vụ bảo vệ lưới điện, nhưng khi phát hiện vi phạm thì chỉ có thể tuyên truyền thuyết phục, nếu dân cố tình vi phạm thì phải cậy nhờ đến pháp luật, chính quyền. Việc xử lý cũng trên quan điểm “giáo dục là chính chứ bắt người dân đền bù là bất khả kháng vì thiệt hại thường rất lớn”. Có lẽ đây cũng là nguyên nhân quan trọng, cộng với hiểu biết chưa đầy đủ về sự nguy hiểm của lưới điện cao áp khiến nhiều người vẫn “nhờn với thần chết”.